به بیان دیگر توسعه در همه لایه های آن زمانی مطلوب خواهد بودکه همه بعدی ، مانا و متوازن بوده و تاثیر منفی در حوزه های دیگر از جمله محیط زیست و .... نداشته باشد . توسعه بخش کشاورزی نیز چنانچه در میان مدت و دراز مدت ماندگار بوده و باعث آسیب سایر بخش ها به ویژه منابع آبی نگردد توسه ای پایدار و گره گشا خواهد بود و چنانچه بدون بررسی های همه جانبه و با بخش نگری راهبری گردیده و برنامه ریزی های توسعه اراضی و بهره برداری بخش کشاورزی بی توجه به محدودیّتهای منابع عمومی از جمله پتانسیل منابع آبهای سطحی و زیر زمینی طرّاحی و اجرا گردند ، نه تنها دردی از مشکل تولید و اشتغال دوا نخواهد کرد بلکه در آینده ای نه چندان دور ، با تشدید بحران کمبود منابع آبی ، تخریب محیط زیست ، تغییر کیفی آبهای محدود موجود و ... معیشت و زندگی جامعه را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
شهرستان شبستر با محدودیت منابع آب سطحی و نبود رودخانه دائمی جاری و نیز بحران افت سطح سفره های آب زیر زمینی و کاهش 500 میلیون متر مکعبی دشت های تسوج – شبستر و صوفیان در دهه های اخیر ، بیش از پیش در معرض تهدید از طرف توسعه های نامتوازن کشاورزی و افزایش اراضی زراعی و باغی قرار دارد. و چنانچه با کنترل توسعه کمّی باغات و اراضی کشاورزی و افزایش راندمان تولید و بهبود کیفی تولیدات کشاورزی تدابیر لازم اندیشیده نشود نه تنها تامین آب کشاورزی باغات و اراضی موجود مقدور نخواهد بود بلکه تامین آب مورد نیاز بخش صنعت و مهم تر از آن شرب و بهداشت نیز با مشکل عدیده مواجه خواهد گردید.
با نگاهی گذرا به آمار چاههای مورد بهره برداری شهرستان که در سنوات گذشته از حیز انتفاع خارج گذشته و یا چاههای که هر دو سه سال یکبار بدلیل کاهش آبدهی یا تغییر کیفیت و شوری و یا اسیدی شدن آبشان تجدید حفر می گردند ، وسعت و عمق تهدید نمایان شده و بحران خاموش و مستتر ، خود را آشکارا می نماید و دیگر کشاورزی یافت نمی شود که مشکل کمبود آب را حس نکرده باشد.
بررسی موضوع زمانی حسّاس تر می شود که سالانه اعتبارات بلاعوض و تسهیلات فوق العاده ای برای توسعه بخش کشاورزی ولو نه به نام توسعه بلکه با عناوین دیگری همچون طرح آبیاری تحت فشار ، احداث استخر ذخیره آب و لوله گذاری و ... تخصیص یافته است.
با این توضیح که بسیار اتفاق افتاده است کشاورزان به جای استفاده صحیح از منابع مالی ارایه شده– اعم از بلاعوض یا تسهیلت بانکی – در جهت توسعه کیفی و افزایش راندمان آبیاری و به تبع آن بهبود راندمان کشاورزی به انحاء مختلف با استفاده از همین کمک های دولتی به توسعه کمّی با غات و اراضی و یا احیاء با غات متروکه و بایر رو آورده و در نتیجه ناخواسته به افزایش بهره بردای از منابع آبی و تشدید بحران آب مبادرت نموده اند.
از آنجائیکه امر تولید و اشتغال به ویژه در بخش کشاورزی در آموزه های دینی – فرهنگی جامعه ما امری ممدوح بوده و عموم جامعه و مسسؤلین امر به این مقوله نگاه مثبت دارند لذا تبیین امر و توجیه فرهنگی جلوگیری از توسعه باغات و اراضی به خصوص در قدم های نخستین با مشکلات خاصی همراه بوده است.
توجیه عمومی این مطلب که هر گونه توسعه کشاورزی که منجر به بحرانی تر شدن منابع آبی گردیده و از بین رفتن باغات موجود را تشدید نماید در واقع نه تنها امری پسندیده نیست بلکه به نوعی تضییع حقوق مسلّم سایر بهره برداران می باشد ؛ کار آسانی نبوده و نخواهد بود.
لذا حفاظت و صیانت از منابع آبی برای حفظ وضع موجود باغات و زراعت و کنترل سفره های حداقلی آبهای زیرزمینی برای نسل های آینده وظیفه همگانی است که بایستی عموم اهالی و شهروندان و کشاورزان ، نخبگان ، فرهنگیان و کلیه اقشار پیشین و جامعه به خصوص اصحاب رسانه ، مسؤلین امر را در این زمینه همراهی نموده و در اجرای پروژه های طرح تعادل بخشی آبهای زیرزمینی خادمین خود را در اداره منابع آب و شورای حفاظت از منابع آب یاری نمایند .
و در این خصوص علاوه بر پروژ های مطرح و در حال اجرا از جمله جلوگیری از حفر چاههای غیر مجاز و پرمسلوب المنفعه نمودن چاههای فاقد مجوز ، نصب کنتورهای هوشمند آب و برق ، تقویت اکیپ های گشت و بازرسی و ... بایستی جلوگیری از توسعه اراضی باغی و کشاورزی به شدت مورد توجه کشاورزان مسئولین قرار گیرد.
در این زمینه با طرح و تبیین موضوع در کارگروه آب کشاورزی و نیز شورای حفاظت از منابع آب شهرستان شبستر مصّوبات لازم مبنی بر غیر مجاز بودن هرگونه توسعه کمّی باغات و اراضی اخذ شده است ، هرچند اجرایی کردن این مصوبات قانونی نیاز به همت و عزم عمومی دارد.
ساسان نویدی – رئیس اداره منابع آب شبستر
