مدیریت مصرف آب و برق، خدمات شهری و روستایی و جلب مشارکت های مردمی و خیرین

ضمن عرض ارادت محضر امام الرئوف حضرت علی ابن موسی الرضا، سخن خود را با کلام این حضرت آغاز می‌کنم که می‌فرمایند: طعم الماء طعم الحیاة: مزه آب، مزه زندگانی است.

• امروزه تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌های جوی از یک سو، افزایش جمعیت و تقاضای روزافزون آب از طرف دیگر ، فشار قابل توجهی به منابع آبی در سطح جهان وارد نموده است. در این بین استان آذربایجان شرقی نیز از این موضوع مستثنی نیست. علی هذا یکی از موثرترین راه‌هایی که در این شرایط برای حل مشکلات بحران آبی می‌توان بر آن تکیه کرد، استقرار مدیریت مشارکتی آب است. امروزه مدیریت منابع و مصارف نقش کلیدی در فرایند توسعه پایدار کشور در حیطه راه‌بری مشکلات و مسائل آبی دارد. از این رو بهره‌گیری از استقرار مشارکت ذیمدخلان و ذینفعان در مدیریت منابع آب می‌تواند در کنترل راهبردی مشکلات حاضر در استان آذربایجان شرقی مورد استفاده قرار گیرد. بر اساس باور و نگرش مدیران شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی بویژه رئیس و اعضای هیئت مدیره و مدیران این شرکت، استقرار مدیریت مشارکتی آب در حیطه عمل این شرکت از تکالیف و رویکردهای اساسی این شرکت تلقی و بر اساس موارد ذیل به دیدگاه‌های مندرج عینیت بخشیده و جاری‌سازی شده است.
• در چند دهه اخیر، کاهش تولیگری دولت در امر مدیریت منابع و تاسیسات آبی و مقابله با بحران آب به عنوان امری ضروری و مهم مورد توجه دست اندرکاران و متصدیان امر قرار گرفته است. راهبردهای توسعه منابع انسانی و اجتماعی، رویکردی قاطع و جامع به توسعه و توانمندسازی منابع انسانی در جامعه روستایی دارد و بر این اساس، بسترسازی برای مشارکت ذینفعان محلی به منظور مدیریت منابع طبیعی بویژه منابع آب و کشاورزی، به عنوان رویکردی اجتناب‌ناپذیر در توسعه پایدار، درصدد فعال نمودن سرمایه‌های اجتماعی و زمام‌داری‌های سنتی در جوامع محلی است. یکی از این راهکارهای موفق و مؤثر، تشکیل و توسعه نهادهای مردمی در مناطق روستایی به‌ منظور توسعه مشارکت‌های مردم و سهیم نمودن آنها در اختیارات، سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و اجرای برنامه‌ها و طرح‌های توسعه و بهره‌برداری است که در نهایت به اصلاح و بهبود ساختار نظام بهره‌برداری و افزایش بهره‌وری در عرصه تولید منجر شده و راه رسیدن به توسعه پایدار را تسهیل و تسریع می‌کند.
• مدیریت مشارکتی آب در عمل منجر به افزایش تعلق خاطر و مسئولیت‌پذیری کشاورزان نسبت به زیرساخت‌های آب و کشاورزی و مشارکت آنان در مدیریت )بهره‌برداری و حفاظت( منابع و تاسیسات آبی و در نتیجه ارتقای بهره‌وری آب و کشاورزی و نیز کاهش هزینه‌های دولتی در این حوزه می‌شود. در این رویکرد، کشاورزان و بهره‌برداران آب به عنوان ذینفعان اصلی منابع آب سطحی و زیرزمینی در مدیریت منابع آب )بر پایه مفهوم مشارکت و مدیریت مشارکتی آب( نقش اساسی ایفا می‌کنند و بخشی از اختیارات و قدرت دستگاه‌های اداریِ حوزه مدیریت آب با بهره‌برداران به اشتراک گذاشته می‌شود. از این رو برخلاف رویکردهای اقتدارگرایانه پیشین، در این رویکرد تصمیمات و سیاست‌ها از ضمانت اجرایی کافی برخوردار می‌شوند.

• اهداف اختصاصی پروژه‌های مدیریت مشارکتی آب را می‌توان به شکل زیر بیان کرد:

1. سیستم مدیریت مشارکتی آب در سطح شبکه‌های آبیاری و دشت‌های بهره‌مند از منـابع آب زیرزمینـی شـکل می‌گیرد و نظام بهره‌برداری آب و زمین بهبود می‌یابد.
2. در فرآیند توسعه مدیریت مشارکتی آب، توانمندی‌های فردی و ظرفیت‌های گروهی دست اندرکاران کلیـدی
   (اعم از کشاورزان، آب‌بران، دستگاه‌های دولتی، مهندسان مشاور و سایر نهادهـای غیردولتـی دسـت انـدرکار) در پروژه‌ها افزایش می‌یابد.
3. با استقرار سیستم مدیریت مشارکتی آب، بستر و ساختار مـدیریتی در سـطوح مختلـف جامعـه کشـاورزان، در قالب یک نهاد متشکل از بهره‌برداران ایجاد و مشارکت و همیاری کشاورزان چنان تقویت مـی‌شـود کـه آنـان را قادر می‌سازد در کانون کار قرار گرفته و ابتکار عمل را در زمینه مدیریت منابع آب، آبیاری و کشاورزی به‌دسـت بگیرند و به تدریج و به صورت مستمر و با حمایت و راهبری دستگاه‌های دست اندرکار با پذیرش مسئولیت‌هـا، بـه بهبود وضع موجود منابع آب، روش‌های کشاورزی و حفاظت منابع طبیعی اقدام نمایند؛ و در نهایـت زمینـه بـرای تحقق حکمرانی محلی آب فراهم می‌شود.
4. با استقرار سیستم مدیریت مشارکتی آب، نظام بهره‌برداری مناسب بر اساس شرایط و ظرفیـت‌هـای اجتمـاعی، اقتصادی و فرهنگی هر منطقه طراحی و پیاده‌سازی می‌شود.
5. با استقرار سیستم مدیریت مشارکتی آب، مصرف بهینه آب کشاورزی و تعادل بین منابع و مصارف آب محقق می‌شود و موجبات پایداری بهره‌برداری از منابع آب و بهبود سطح زندگی و معیشت کشـاورزان و تثبیـت جوامـع روستایی فراهم می‌شود.